TÜP BEBEKTE YUMURTALIKLARIN UYARILMASI VE YUMURTA GELİŞİMİ

YUMURTALARIN OLUŞTURULMASI VE GELİŞTİRİLMESİ

Bu aşama genellikle iki basamaktan oluşur.
1. Yumurtalıkların baskılanması
2. Yumurtalıkların uyarılması

Yumurtalıkların baskılanması (Supresyon tedavisi):
En yaygın uygulanan uzun protokol (long protocol) 'dür. Bunun dışında yumurtalık baskılanması için farklı uygulamalar da vardır. Uzun protokolde ilaç kullanılmaya adetin 21. günü başlanır.(Adet kanamasının ilk gününden başlayarak sayılır) Bu işlemle amaç yumurtalıklardan kendiliğinden yumurtlama olmasını engellemek bu sayede yumurta toplama (OPU) işleminde yumurtaları fazla sayıda toplayabilmektir.
Yumurtalıkların baskılanması amacıyla Lucrin, Supracu, Suprafact, Synarel gibi ilaçlar kullanılır. Lucrin göbek etrafı veya kolda cilt altına uygulanır, diğer sıralanan ilaçlar ise burun spreyi formundadır. Bu ilaçlar yumurta oluşturma tedavisi sonrasında çatlatma iğnesi uygulanan güne kadar her gün uygulanır. Bu ilaçlar bir kaç gün veya bazen bir haftadan fazla adet gecikmesi yapabilir. Bu ilaçların uygulanması kolaydır, çiftler evde kendi başına uygulayabilir, nasıl yapılacağı tüp bebek merkezlerinde öğretilmektedir.

Uzun protokolde baskılama tedavisinde kullanılan ilaçlar uzun etkili GnRH agonistleridir. Bu ilaçlar endojen hipofizer gonadotropin hormon sekresyonunu baskılar. Böylece eksojen gonadotropin ilaçlarla yumurtalıkların uyarılması sırasında gelişebilecek prematür LH yükselişi engellenmiş olur ve siklusların %20 inin iptaline neden olan prematur lüteinizasyon da engellenmiş olur. Baskılama tedavisi uygulanan hastalarda sadece gonadotropin tedavisi uygulanan hastalara göre yumurta oluşma ve gebelik oluşma şansı daha yüksektir.

Yumurtlama tedavisi, Yumurta oluşturma (geliştirme) ilaçları:
Burada amaç yumurtalıklarda çok sayıda yumurta hücresi (folikül) oluşumunu sağlamaktır. Bunun için adetin genellikle 3. günü (ilk 5 günü içerisinde olabilir) yumurta geliştirici ilaçlar (Gonadotropin hormonlar) başlanır. Bu ilaçlarovulasyon indüksiyonu ve aşılama tedavilerinde kullanılan iğne tedavileridir. Kas içerisine (kalçadan) yapılarak veya cilt altına uygulanarak kullanılabilirler. Örnek: Gonal-F, Puregon, Menegon, Pergonal gibi ilaçlardır... Pergonal ve Menogon kalçadan kas içerisine iğne şeklinde uygulanır. Gonal-F, Puregon, Menopur  kas içi ya da cilt altına (subkutan) uygulanabilir ancak koldan veya göbek etrafından cilt altı uygulama kolay olması nedeniyle tercih edilir genellikle.
Bu ilaçlar da yeterince yumurta gelişinceye kadar günde bir kez uygulanır, bu esnada yumurta baskılayıcı iğne veya burun spreyi ilaç da kullanılır. Yumurta geliştirme tedavisi yaklaşık 10-15 gün (genelde 11-12 gün) sürer. Bu esnada başlarda bir iki gün arayla daha sonra her gün ultrason kontroleri ve gerektiğinde kan hormon tahlilleri yapılır.
Yumurtlama tedavisine başlarken adetin üçüncü günü ultrason ve kanda östrojen, FSH gibi hormon tahlilleri yapılır. Bundaki amaç yumurtalıklarda kist gibi yumurtlama tedavisine engel bir oluşum var mı araştırmak ve hormon düzeylerinin tedaviye uygunluğunu denetlemektir.
Yumurtlama tedavisi ile istenen büyüklükte ve sayıda yumurta elde edilince, hormon (östrojen, E2) düzeyi de uygunsa HCG (çatlatma iğnesi) uygulanır. Bu iğneyi uygulamaktaki amaç yumurtaların çatlaması ve yumurtlama olması değildir çükü yumurtalar zaten OPU yöntemi ile toplanacaktır. Amaç yumurtaların olgunlaşmasını sağlamaktır. Halk arasında çatlatma iğnesi diye bilinen ilaçlar piyasada örneğin Pregnyl, Ovitrelle gibi isimlerle bulunur ve sadece belirlenen gün bir kere uygulanır.

Yeterli sayı ve büyüklükte yumurta oluşması gerekir?
Yumurtalıkların uyarılma tedavisi sonrasında yeterince yumurta oluşmazsa sonraki basamaklar ve tüp bebek uygulaması iptal edilir. istenilen yumurta (folikül) büyüklüğü 16-20 mm arasıdır. Bu büyüklükte üçten fazla folikül ve her folikül başına 200 pg/mL östrojen hormonu seviyesi istenir. Östrojen hormonu (E2) değerinin yeterince yükselmemesi de iptal nedeni olabilir, genellikle yumurta geliştirici tedavi bittiğinde östrojen seviyesinin 500'ün üzerinde olması istenir. Ancak çok yüksek östrojen düzeyleri de tedavi iptalini gerektirir. Çünkü yüksek östrojen değerlerinde OHSS oluşma riski artmaktadır. Yani her tüp bebek uygulamasında yumurtalıkların uyarılması tedavisi sonrası yumurta elde edilemez. Yaklaşık %20 hastada yumurta elde edilemez ve döllenme oluşturulamaz.
Çok sayıda yumurta oluşturulmak istenmesinde amaç çok yumurta ile çok embriyo oluşturmak ve iyi embriyoların seçilerek rahme konulmasıdır. Bu nedenle bir değil birden fazla yumurta oluşturulmak istenir.

Rahim iç zarı (endoemtrium) kalınlığı ne kadar olmalıdır?
rahmin en iç tabakası olan endometrium tabakası embriyonun (bebeğin) rahimde yapıştığı ve yerleştiği tabakadır. Bu hem normal gebeliklerde hem tüp bebek gebeliklerinde böyledir. Bu tabakanın uygun kalınlıkta olması gebelik şansını etkilemektedir. Yumurta geliştirici tedavi bittiğinde veya çatlatma iğnesi yapılacağı gün endometrium kalınlığının 6 mm'den az olduğu hastalarda başarılı hamilelik oluşma ihtimali çok azalmaktadır. Endometriumun trilaminar görüntüde olması homojen görünemesine kıyasla iyi prognoz göstergesidir. Endometriumun 14 mm'den kalın olması da gebelik sonucunu kötü etkiler.

Yumurta gelişimi başarı ile gerçekleşmişse sonraki aşama bu yumurtaların toplanmsı (OPU) ve baba adayından alınan sperm ile birleşerek döllenme olmasıdır. Yumurta toplama işlemi çatlatma iğnesi yapıldıktan 32-36 saat sonra yapılır. Uzun protokolde çatlatma iğnesi yapılan gün yumurtlama baskılayıcı ilaç son kez uygulanır ve kesilir. Yumurta toplama işlemi bir sonraki basamakta detaylı olarak anlatılmıştır.