SPERM VE YUMURTANIN BİRLEŞMESİ (DÖLLENME)

DÖLLENME (FERTİLİZASYON, KONSEPSİYON)
Yumurta hücresi:
Yumurta hücreleri doğumdan itibaren kadın vücudunda yumurtalıklarda bulunur ancak yumurtlama (ovulasyon) olayı gerçekleşmez. Yumurtlama yani ovulasyon olayının gerçekleşmesi ergenlik dönemine geçiş ile 10 yaş civarında başlar ve bu dönemden sonra kadın yumurtalıklarından her ay bir yumurta hücresi salınır. Bu salınma sayesinde hem gebelik mümkün hale gelir hem de her ay adet kanaması görülebilir.
Her adet döneminden sonra kadın yumurtalıklarında bulunan binlerce immatür yumurta hücrelerinden birisi olgunlaşmaya başlar, matür ovaryan fülikül halini alır. Bu olgunlaşan fülkül içerisindeki yumurta hücresi (oosit, ovum) yumurtlama döneminde folikül kesesinin çatlamasıyla yumurtalıktan sılarıya salınır. Bütün bu aşamaların gerçekleşemsinde bazı hormonlar rol alır.

Sperm:
Erkek vücudunda testislerde üretilen sperm hücreleri, epididim ve seminal veziküllerden gelen sıvılar ile birlikte ilişki sonrasında dışarıya atılır buna ejakülasyon denir.

Sperm ve yumurta hücresinin birleşmesi (Döllenme):
Yumurtlama döneminde yumurtalıktan salınan yumurta hücresi (oosit) tüplerin uç kısmındaki fimbria denilen tüyümsü yapılarca tutulur ve tüp içersine alınır. Bu şekilde yumurt aahücresinin döllenme ve rahim içerisine ilerleme yolculuğu başlamış olur. Cinsel ilişki sonrasında vajine içerisine dökülen sperm hücreleri de buradan rahim içerisine ve tüp (tuba) içerisine ilerlemeye başlar. Sperm ve yumurta hücresinin tüp içerisinde birleşmesi yani döllenmesi sonrası oluşan yeni tek hücreye zigot adı verilir. Zigot bölünerek rahim içerisine doğru ilerler, rahim içerisine yapışarak yerleşir ve burada da bölünmeye devam ederek ebriyoyu, fetusu (yani bebeği) oluşturur.

Tuba uterine = tuba = Halk arasında bu organa tüp denir : Rahim ve yumurtalıklar arasında uzanan boru şeklinde ince uzun organdır. Yumurta hücresinin yumurtalıktan rahime ulaşmasını sağlar. Kadın üreme organları hakkında ayrıtılı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Sperm ve yumurta hücresi nerede birleşir?
Sperm ve yumurtanın birleşmesi yani döllenme (konsepsiyon, fertilizasyon) tüplerin içerisinde gerçekleşir. Döllenme sıklıkla tüplerin ampulla denilen geniş bölgesinde meydana gelir.

Sperm ve yumurta hücresinin döllenme öncesi ve sonrasındaki hareketleri hakkında bazı bilgiler:
- Ovulasyon yani yumurtlama gerçekleştikten sonra yumurta hücresinin tüp içerisine geçmesi 2-3 dakika alır.
- Zigot (sperm ve yumurtanın birleşmesinden oluşan hücre) tüp içerisinde ortalama 3 gün kalır, bu esnada rahim (uterus) içeirisne doğru ilerler. Yani yumurtlama olayından 3 gün sonra zigot (artık adı blastokist'tir) rahim içerisinde olur.
- Zigot rahim içerisine doğru bölünerek ilerlediği için içerisinde boşluk içeren bir hücre topluluğu halini alır buna blastokist adı verilir. Blastokist rahim içerisine vardıktan ortalama 3 gün (2-4 gün arası) sonra rahim içerisine yapışır, buna implantasyon denir.
- Yani toplamda yumurta hücresi salındıktan sonra döllenme, tüp içerisinde rahime doğru ilerleme ve rahim duvarına yerleşme aşamalarında 6 günlük bir süre geçer.
- Bu nedenle kanda B-HCG denilen gebelik hormonunun tespit edilmesi yumurtlamadan sonra en erken 6. günde mümkün olur hatta çoğunlukla yumurtlamadan 8-10 gün sonra tespit edilebilir.
- Rahim içerisinde blastokistin yerleştiği yer çoğunlukla rahim arka duvarının üst kısmında orta hatta yer alır.
- Tüpte sperm ve yumurtanın birleşmesinden oluşan zigot hücresi rahim içerisine gelinceye kadar 8 hücreli top şeklinde bir yapı haline gelir bunamorula denir. Morula rahim duvarına yerleşemden önce çoğalmaya devam eder ve 50-200 hücre içeren içerisi boşluklu bir yapı haline gelir, bunablastokist denir.

Yumurta hücresi ne kadar süre yaşayabilir?
Yumurta hücresi kadın vücudunda yumurtalıktan salındıktan sonra ortalama 1 gün (24 saat) yaşayabilir.

Sperm hücresi ne kadar süre yaşayabilir?
- Sperm hücresi ilişki sonrası kadın vajinasına ulaştıktan sonra ortalama 3 gün(en fazla 5 gün) yaşayabilir. Bu nedenle yumurtlama olmadan 3 gün önce gerçekleşen bir ilişki bile gebelik oluşmasına sebep olabilir. Ancak yumurta hücresi en fazla bir gün yaşayabildiği için yumurtlamanın üzerinden 1 günden fazla süre geçtiğinde ilişki olsa ve sperm olsa dahi hamilelik oluşamayacaktır.

Alttaki videoda yukarıda anlatılan döllenme (fertilizasyon) aşamaları animasyon şeklinde gösterilmektedir. Sperm hücrelerinden sadece bir tanesi ile yumurtalıktan salınan yumurta hücresi tubanın ampulla bölgesinde (tüpte) buluşmaktadır. Burada birleştikten sonra çoğalarak rahim içerisine ilerlemektedir ve rahim içerisine yerleşmektedir: