PROLAKTİN HORMONU (PRL, SÜT HORMONU) YÜKSEKLİĞİ **

PROLAKTİN (PRL, SÜT HORMONU) FAZLALIĞI
(HİPERPROLAKTİNEMİ)

Prolaktin (PRL, süt hormonu) nedir?
Prolaktin hormonu beyinin orta bölgesinde yer alan hipofiz bezinden salgılanan peptid yapısında bir hormondur. Kısaca PRL şeklinde yazılır. Hipofiz bezi pituiter bez diye de adlandırılır. Prolaktin hormonunun hipofiz bezinden salgılanması yine beyinde bulunan hipotalamus bölgesi tarafından kontrol edilir. Hipotalamustan salgılanan dopamin hormonu prolaktin salgılanmasını inhibe eder yani azaltır. Hipotalamustan salgılanan TRH hormonu ise prolaktin salgılanmasını arttırıcı etki gösterir. (TRH: thyrotropin-releasing hormone)

Prolaktin (PRL) hormonu normal değerleri kaç olmalı?
Prolaktin hormonu kadınlarda adet siklusu içerisinde  değişmeler gösterse de yaklaşık olarak değeri 13-15 µg/L civarındadır. Adet döneminin ortasında yani yumurtlama (ovulasyon) günlerine yakın günlerde biraz daha yükseklik gösterebilir. Sonuç olarak üreme çağındaki kadınlarda genellikle 20 µg/L (ng/mL) üzerindeki değerler anormal yüksek kabul edilirler.
Hamilelikte aylar ilerledikçe prolaktin hormonu düzeyi de artar ve normalin çok üzerinde değerlere ulaşır.
Erkeklerde genellikle 6-10 µg/L arası değişen değerlerde bulunur.

Prolaktin (PRL) hormonu etkileri nelerdir?
Kadın ve erkek vücudunda prolaktin hormonunun çok çeşitli etkileri, görevleri vardır. Bunlardan bazıları hala araştırma aşamasında net saptanamamış etkilerdir. En net ve iyi bilinen etkileri şunlardır:
- Kadında memelerde süt üretiminin sağlanması
- Cinsel arzu ve istek ile ilgili görevleri vardır.
- Erkeklerde sperm üretim aşamalarında etkileri vardır

Prolaktin (PRL, süt hormonu) yüksekliği belirtileri:
Prolaktin yüksekliği "hiperprolaktinemi" diye adlandırılır.
- Anovulasyon ve adet düzensizliği: Prolaktin hormonunun yüksekliğiyumurtlama olmaması veya yumurtlama düzensizliği, buna bağlı olarak adet (mens) düzensizliği, adetlerde seyrelme gibi belirtilere neden olabilir. Bazen uzun süren aylar boyunca adet görmemeye neden olabilir.
- Gebe veya lohusa olmayan, emzirmeyen kadınlarda göğüslerden süt (sıvı) gelmesine neden olabilir. Buna galaktore adı verilir. Göğüslerde hassasiyet ve ağrı meydana gelebilir.
- Prolaktin yüksekliği kadınlarda cinsel isteksizliğe neden olabilir.
- Vajinada kuruluk ve buna bağlı ilişkide ağrı
- Sıcak basması (Menopoz benzeri şikayetler)
- Östrojen ve testosteron hormonlarında düşüklüğe neden olduğu için kemik erimesine (osteoporoz) neden olabilir.
- Erkeklerde prolaktin hormon yüksekliği göğüsşerde büyüme (jinekomasti), cinsel isteksizlik, sertleşememe gibi belirtilere neden olabilir.
- Her iki cinste de eğer prolaktin hormonu yüksekliğinin nedeni hipofiz bezinde büyüyen bir adenom ise bu adenomun optik sinire (göze giden sinir) bası yapması neticesinde görme problemleri meydana gelebilir.

Teşhis (tanı):
Kan tahlili ile yapılan prolaktin hormon değeri ile prolaktin hormonu yüksekliği veya düşüklüğü belirlenebilir. Bir sonraki aşamada bunun nedenini araştırmaya yönelik bazı diğer hormon tahlilleri veya beyin incelemesi (MR, CT, röntgen gibi...) gerekebilir. Beyinde hipofiz bezinde adenom varlığı prolaktin değeri çok yüksekse (100 µg/L'den yüksek) araştırılır, hipofiz adenomunu gösterme açısından MR, bilgisayarlı tomografiye (CT, BT) göre daha üstündür.
Troid hormon düşüklüğü (primer hipotiroidizm) TRH hormonunda yüksekliğe neden olarak prolaktin yükselmesine neden olabilir. Bu nedenle tiroid (guatr) hormonları değerlendirilir. Hastanın prolaktin yükselmesine neden olabilecek kullandığı ilaçları varsa, psikiyatrik bir problem varsa bunlar da olası nedenler arasında değerlendirilir.

Prolaktin (PRL) yükseliğini nedenleri:
* Prolaktin hormonu yükselmesine neden olan fizyolojik sebepler:
- Gebelik
- Emzirme
- Cinsel ilişki, göğüs uçlarına dokunulması
- Egzersiz
- Stres
- Uyku
* Prolaktin hormonu yükselmesine neden olan ilaçlar:
- Dopamin reseptör antagonistleri ve dopamin sentez inhibitörleri
- Antipsikotik ilaçlar
- Opiat ilaçlar
- Atikonvülzan ilaçlar (epilepsi ilaçları)
- Bazı antihipertansif ilaçlar
- Bazı antihistaminik ilaçlar
- Östrojen içeren ilaçlar (Doğum kontrol haplarında östrojen düşük milktarda bulunduğu için genellikle prolaktin yüksekliğine neden olmaz.)
* Prolaktin hormonu yükselmesine sebep olan hastalıklar:
- Hipotalamus hipofiz aksında hasara neden olan durumlar: Tümör, travma, infiltrasyon gibi nedenler. Hipotalustan hipofize gelen dopamin etkisi ile olan ihhibisyonu engelledikleri için prolaktin yükselir.
- Hipofizde oluşan adenomlar: Prolaktinoma (laktotrop adenom, makroadenom, mikroadenom)
- Bazı sistemik ve kronik hastalıklar
- Akromegali
- Cushing hastalığı
- Hipotroidizm (tiroid hormon düşüklüğü)
- Kronik böbrek yetmezliğği
- Bronkojenik karsinom
- Sarkoidoz
- Göğüs duvarına ciddi travma: Emzirmedeki sinirsel mekanizmaya benzer şekilde prolaktin hormonu yükselmesine neden olur.

İdiyopatik hiperprolaktinemi:
Hafif derecede prolaktin (süt hormonu, prl) yüksekliği olan hastaların bir kısmında bütün araştırmalara rağmen bir neden bulunamaz, bu duruma idiyopatik hiperprolaktinemi denir. İdiyopatik hiperprolaktinomada PRL değeri genellikle 20 -100 ng/mL (mcg/L) aralığındadır.

Prolaktin (süt hormonu) yükekliği gebeliğe (hamileliğe) engel midir?
Prolaktin yüksekliği ovulasyonu (yumurtlamayı) engellediği için hamile kalmayı engelleyebilir. Bu durumda prolaktin seviyeseni düşürücü ilaç veya gerekli ise nadiren cerrahi tedavi uygulanır. Gerekirse tedaviye yumurtlama düzenleyici ilaç tedavileri eklenir. Prolaktin yüksekliğinde yumurtlama hiç olmaz denilemez, düzensiz olsa da arada yumurtlamalar olur genellikle ve bu şekilde gebelik meydana gelebilir. Yumurtlama düzensizliklerine bağlı adet görememe veya adet düzensizliği, seyreklik gibi belirtiler de sık görülür.
Tüp bebek yapılması gereken hastalarda da prolaktin (süt hormonu) seviyesi normal değerlere indirilerek yumurta büyütücü tedaviler ve yumurta toplanması neticesinde tüp bebek uygulaması yapılabilir. Prolaktin yüksekliğitüp bebek uygulanması için engel değildir ancak tüp bebek uygulamasından önce prolaktin yüksekliği tedavisi gerekebilir.

Prolaktin (PRL, süt hormonu) yüksekliği tedavisi:
Prolaktin hormonu (süt hormonu) yüksekliğinde genellikle dopamin agonisti denilen ilaç tedavileri (brorokriptin, kabergolin) uygulanır. Ancak prolaktin yüksekliğinin nedenine yönelik tedavi de gereklidir.
Eğer hipofiz bezinde prolaktin yükselmesine neden olan büyük bir adenom varsa bazen bu ameliyat uygulanmaktadır. Bu durumların beyin cerrahisi uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerekir. Her tür tedavi süresince belli aralıklarla kan prolaktin hormonu seviyesi bakılarak takip edilir.

Prolaktin hormonunu (süt hormonu, PRL) düşüren yiyecekler, besinler, bitkiler, otlar, kürler:
Prolaktin hormonu yüksekliği (veya düşüklüğü) kesinlikle titizlik ve bu konuda uzman doktorlar tarafından takip edilmesi gereken bir durumdur. Hiçbir bitki, ot, kür, besin, yiyecek, içecek v.b bu konuda hastalara fayda sağlamayacağı gibi vakit kaybı ve diğer bazı önemli zararlar getirebilir.

PROLAKTİN (PRL, SÜT HORMONU) DÜŞÜKLÜĞÜ:
Dopamin, antiparkinson ilaçlar, hipofiz bezi ile ilgili patolojiler (Sheehan  sendromu), pituiter tümörler, kafa travması, bazı enfeksiyonlar, infiltratif hastalıklar gibi nedenlerle prolaktin hormon seviyesinde azalma meydana gelebilir. Kadınlarda doğumdan sonra göğüslerden süt gelmemesi başlıca belirtisidir. Prolaktin yüksekliği kadar sık rastlanan bir durum değildir.