Omuz takılması (omuz distosisi) doğum sırasında başın doğmasını takiben omuzların pelvis içinden kurtulamaması, takılı kalması durumudur. Doğum konusunda en acil müdahale gerektiren durumlardan birisidir. Tüm doğumların yaklaşık % 0.2 - 2.1 'inde görülür. Bebeğin omuzları arasındaki mesafe ile anne pelvis boyutları arasındaki uyumsuzluk sonucu omuzun doğum yolu çıkımında sıkışmasıdır. Omuz takılması durumunda boyun bölgesinde travma ve sinir hasarı oluşabilir.
Risk faktörleri:
- İri bebek
- Annede diabet (şeker hastalığı) olması
- Annede obezite olması
- Günaşımı (Gün geçmesi)
- Birden fazla doğum yapmak (multiparite)
- İleri anne yaşı
- Kısa boy
- Gebelikte aşırı kilo alımı (18 kilodan fazla)
- Daha önceden iri bebek doğurmuş olmak
- Daha önceki doğumlarda omuz takılması olması
- Doğumun ilk evresinde uzama olması
- Doğumun aşırı hızlı ilerlemesi
- Epidural anestezi
- Vakum, forseps uygulaması
Omuz takılması riski bebeğin kilosu arttıkça artar fakat her zaman iri bebeklerde görülmez. Kilosu normal olan hatta normalin altında olan bebeklerde de omuz takılması görülebilmektedir.Omuz takılmalarının yaklaşık yarısı 4000 gram altındaki bebeklerin doğumu sırasında görülür. Hangi gebeliklerde doğum sırasında omuz takılması gerçekleşeceğinin net olarak önceden anlaşılabilmesini sağlayacak bir yöntem yoktur. Omuz takılması önceden tahmin edilemez ve önlenemez.
Doğumla ilgili en acil müdahale gerektiren durumlardan birisidir. Bebeğin omuzunun bir an önce kurtarılması gerekir ve bunun için çeşitli manevralar sırasıyla yapılır. (Suprapubik bası, Mc Robert's manevrası, Wood's vida manevrası, Rubin manevrası, Arka kolun doğurtulması, El-diz manevrası, Zavanelli manevrası, kasıtlı klavikula kırılması, kleidotomi, simfizyotomi şeklinde isimlendirilen manevralardır.)
Omuz takılması sonucu oluşabilecek komplikasyonlar:
- Bebekte brakial pleksus (sinir) hasarı
- Bebekte kemik kırıkları
- Bebekte kafa içi kanama
- Bebekte santral sinir sistemi hasarı
- Annenin doğum kanalında yırtık oluşması
Omuz takılması önceden kestirilemeyen ve önlenemeyen bir durum olsa da yukarıda anlatılan bazı risk faktörleri bilinmektedir. İri bebeklerde (4500-5000 gram üzeri) bu durumu önlemek için sezaryen ile doğum düşünülebilir.